ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΟΜΜΗΤΑΣ 

ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ

Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

Όταν διεξέλθεις και μελετήσεις τα συγγράμματα, τις επιστολές, τους λόγους, το διδακτικό έργο, γενικότερα την εκπαιδευτική, κοινωνική και εθνική προσφορά του Στέφανου Κομμητά, διαπιστώνεις ότι:

•  Πρόκειται για μεγάλη προσωπικότητα με πνευματική καλλιέργεια, με ευρυμάθεια και ήθος, η οποία συνέβαλε με το συγγραφικό και διδακτικό της έργο στην ανάπτυξη της ελληνικής παιδείας και στην αφύπνιση και τον φωτισμό του γένους και επομένως επάξια μπορεί να χαρακτηριστεί ως σημαντικός λόγιος και δάσκαλος του γένους.

•  Ελάχιστοι επιστήμονες, φιλόλογοι, ιστορικοί και ιστοριοδίφες, ασχολήθηκαν και μελέτησαν την προσωπικότητα του Κομμητά και πρόβαλαν το σημαντικό έργο που επιτέλεσε, το οποίο παραμένει ακόμη και σήμερα, μετά από δύο αιώνες, στην μεγαλύτερη έκτασή του άγνωστο. Ωστόσο όμως, υπάρχουν τα γραπτά κείμενα, που όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο καθηγητής Φ.Ι. Κακριδής στην αρχαία ελληνική γραμματολογία, «τα γράμματα, δηλαδή τα μνημεία του λόγου, φανερώνουν τη φυσιογνωμία των καιρών, τη λογοτεχνική και επιστημονική προκοπή, τις κυρίαρχες αξίες, τις αισθητικές προτιμήσεις, τα ήθη και τα έθιμα, τον πολιτισμό γενικά».

•  Το έργο του Κομμητά δεν διακρίνεται μόνο για την ποσοτική του διάσταση, με τους 40 τόμους με 13.000 σελίδες που εξέδωσε, τις επιστολές και τους λόγους που συνέγραψε, αλλά και για την ποιοτική, αφού είναι πολυσχιδές, άρτιο επιστημονικά, προσανατολισμένο στην παιδαγωγική κατεύθυνση και τις ανάγκες της ελληνικής παιδείας της εποχής του.

Οι εκτιμήσεις αυτές με ώθησαν, τελικά, στην απόφαση να επιχειρήσω την έκδοση ενός πονήματος για τη ζωή και το έργο του Κομμητά, χωρίς ιδιαίτερες αξιώσεις επιστημονικής αναγνώρισης, αλλά στηριγμένο στην υπάρχουσα επιστημονική βιβλιογραφία και στις σχετικές μελέτες, με μόνη φιλοδοξία ότι έστω και ελάχιστα θα μπορούσα να συμβάλω στην ανάδειξη αυτής της τόσο σημαντικής και σεμνής προσωπικότητας. Ακόμη ίσως και με αρνητικές κριτικές για το βιβλίο είναι δυνατόν να διεγερθεί το ενδιαφέρον των ειδικών επιστημόνων, για να ενδιατρίψουν γύρω από αυτήν την σημαίνουσα προσωπικότητα, να μελετήσουν σε βάθος το επιστημονικό της έργο, να αξιολογήσουν την προσφορά της στην παιδεία και στο έθνος συνολικά σε μια περίοδο πνευματικών ζυμώσεων, εκπαιδευτικών αναζητήσεων και απελευθερωτικών αγώνων και, τελικά, προσπάθειας εδραίωσης του αρτισύστατου νεοελληνικού κράτους.

Για πρώτη φορά, μετά από μεγάλη προσπάθεια και παρέλευση τόσων ετών από την έκδοση των βιβλίων, των κειμένων και των επιστολών του, κατέστη εφικτό να συγκεντρώσουμε το σύνολο των ψηφιοποιημένων έργων1 του και να τα επανεκδώσουμε για ευρύτερη χρήση.
Μετά τις παραπάνω σκέψεις και τους προβληματισμούς αυτούς, προχωρήσαμε στο πόνημα αυτό, που ανατρέχει:

•    στο οδοιπορικό της ζωής του, με αφετηρία τη γενέτειρά του, τους Κωφούς του Αλμυρού, με ενδιάμεσους προορισμούς τη Βουδαπέστη, τη Βιέννη και το Μπρασόβ Ρουμανίας και τελευταίο σταθμό την Πέστη της Ουγγαρίας. Ο Κομμητάς ακολούθησε την κοινή πορεία των ανήσυχων πνευμάτων της εποχής του, που πέρασαν εκτός συνόρων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, για να διαδώσουν με το έργο τους το ελληνικό πνεύμα.

•    στο συγγραφικό του έργο, πολύτομο και πολυσχιδές, με παιδαγωγικό χαρακτήρα και προσανατολισμό, που γράφτηκε και εκδόθηκε σε μια κρίσιμη για τον Ελληνισμό περίοδο, για να αποτελέσει μέσο αφύπνισης των υπόδουλων Ελλήνων.

•    στον αγώνα για το γλωσσικό ζήτημα και την έντονη ανάμιξη του Κομμητά, θιασώτη - υπέρμαχου της αττικής διαλέκτου και σφοδρού πολέμιου των κοραϊστών, στις διαμάχες μεταξύ κοραϊστών και αντικοραϊστών, που είχαν προσλάβει (υπέρ)εθνικές διαστάσεις, ξεφεύγοντας από τα στενά γλωσσικά όρια.

•    στις επιστολές του, πρωτίστως προς τους γλωσσικούς του αντιπάλους, αλλά και προς φιλικά πρόσωπα ή άγνωστους σ’ εμάς παραλήπτες, από τις οποίες αντλούμε πληροφορίες για τη ζωή και τη δράση του Κομμητά και το γενικότερο κλίμα της περιόδου εκείνης.

•    στο διδακτικό του έργο, που ξεκίνησε αρχικά από τα χωριά της ιδιαίτερης πατρίδας του, συνεχίστηκε με τη μορφή της ιδιωτικής διδασκαλίας στη Βιέννη και κορυφώθηκε με την διδασκαλία του στο Βουκουρέστι. Ο Κομμητάς υπήρξε σε όλη του τη διαδρομή συνεπής ιδεολογικά και δεν εγκατέλειψε ποτέ τις πεποιθήσεις του, ακόμη και αν αυτές του στοίχισαν προσωπικά.

Ο Κομμητάς δεν ξεχωρίζει μόνο για το σημαντικό συγγραφικό και παιδευτικό του έργο, αλλά και μέσα από γεγονότα, πράξεις και καταστάσεις, που αναδεικνύουν το μεγαλείο της κοινωνικής ευαισθησίας και της ζωηρής φιλοπατρίας του. Ενώ, επί παραδείγματι, καταξιώθηκε σε κύκλους ανθρώπων των γραμμάτων, διανοουμένων και λογίων στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, δεν ξέχασε ποτέ το χωριό του και την πατρίδα του. Ο Κομμητάς σεμνύνεται, αισθάνεται περήφανος και καμαρώνει για την καταγωγή του, για τη γενέτειρά του, τους Κωφούς, ένα συνηθισμένο χωριό κτηνοτροφών, με απλοϊκούς ανθρώπους, τίμιους αγωνιστές της ζωής, και θέλει να το προβάλει διεθνώς μέσα από τα συγγράμματά του.

Δώρισε τα βιβλία και τα χρήματά του στο ελληνικό Κράτος, για τη λειτουργία σχολείων για την πρόοδο της παιδείας. Με τη διαθήκη του σφράγισε την διαδρομή μιας ζωής, στην οποία πορεύθηκε ασυμβίβαστος υπηρετώντας τα ιδανικά της φυλής, τον άνθρωπο, το έθνος.

Κατά τον εύστοχο χαρακτηρισμό του πατριάρχη των μελετητών του νεοελληνικού Διαφωτισμού Κ.Θ. Δημαρά, ο Κομμητάς υπήρξε «η συνεπέστερη συντηρητική διδακτική μορφή της εποχής του».

Για όλα αυτά τα σημαντικά, για την συνολική προσφορά του, οφείλουμε να αποκαταστήσουμε την ιστορική του μνήμη και να τον τοποθετήσουμε στο πάνθεον των επιφανών Ελλήνων.

Για την έρευνα και τη γενική επιμέλεια του βιβλίου θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Παναγιώτη Καμηλάκη, ερευνητή του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, και την Γεωργία Βασσάλου, καθώς επίσης και το Εθνικό Τυπογραφείο για την εκτύπωση.

Διαβάστε εδώ ολόκληρο το βιβλίο

← Πίσω στο συγγραφικό έργο

• ► επόμ: ► Με την «Αργώ» στην Αρχαία Κολχίδα μετά από 3.500 χρόνια
• ◄ προηγ: ◄ Για Ένα Νέο Πολιτικό Σύστημα