Μετά την απελευθέρωση άρχισε να οργανώνεται η κοινωνική ζωή και να συστηματοποιείται η εκπαίδευση. Λειτούργησε μικτό Αλληλοδιδακτικό σχολείο από το 1851 και μονοτάξιο σχολείο από το 1871. Το ελληνικό σχολείο το 1882 αναπτύχθηκε σε Σχολαρχείο τριτάξιο Ελληνικό, στο οποίο μπορούσαν να εγγραφούν μαθητές από την Τετάρτη τάξη των δημοτικών σχολείων της περιοχής. Αργότερα προστέθηκαν και άλλα σχολεία στοιχειώδους και μέσης εκπαίδευσης.
Μια από τις σημαντικές πρωτοβουλίες για την πνευματική ανάπτυξη του τόπου ήταν η ίδρυση (1890) από το Βουλευτή Ε. Ρακόπουλο Φιλαρμονικής Εταιρείας Αλμυρού, της οποίας διετέλεσε και πρώτος Πρόεδρος.
Επίσης η Κασσαβέτειος Γεωργική Σχολή στο Αϊδίνι δεν συνέβαλε μόνο στη βελτίωση της γεωργίας, αλλά με τους αξιόλογους επιστήμονες εμπλούτισε το πνευματικό δυναμικό της περιοχής και συνέβαλε στην πολιτιστική ανάπτυξη.
Στην πολιτιστική ανάπτυξη μεγάλη ώθηση έδωσε η Φιλάρχαιος Εταιρεία «Όρθρυς», που ιδρύθηκε το 1896. Επιδίωξη της εταιρείας ήταν η αναβίωση των εθίμων και των αγώνων, αλλά κυρίως η συλλογή και διάσωση των αρχαίων μνημείων, η αρχαιολογική εξερεύνηση, που επεκτεινόταν σ' όλη τη Θεσσαλία, αλλά και η δημιουργία επιστημονικής βιβλιοθήκης.
Άλλωστε υπήρχε αξιόλογο αρχαιολογικό υλικό για εξερεύνηση, διατήρηση και προβολή της ιστορίας της περιοχής όπως:
• Οι Φθιώτιδες Θήβες, πανάρχαια πόλη, πρωτεύουσα των Αχαιών κοντά στις Μικροθήβες.
• Η ομηρική Πύρασσος, που πήρε μέρος στον Τρωϊκό πόλεμο, εκεί που βρίσκεται σήμερα η Ν. Αγχίαλος.
• Η Φυλάκη, ομηρική πόλη πατρίδα του Πρωτεσίλαου.
• Η αρχαία Άλος, που βρισκόταν στη σημερινή τοποθεσία «Κεφάλωση», πρωτεύουσα του Βασιλέως Αθάμαντος, απ' όπου αναχώρησαν ο γιος του Φρίξος και η αδερφή του Έλλη για την Κορχίδα.
• Η βυζαντινή Μονή Ξενιάς που βρίσκεται μεταξύ Κοκκωτών και Βρύναινας και
• Πολλές άλλες περιοχές με εξαιρετικό αρχαιολογικό ενδιαφέρον.
Το 1910 η Φιλάρχαιος Εταιρεία ιδρύει Μουσείο στο οποίο συγκεντρώνει σπουδαία αρχαιολογικά ευρήματα. Επίσης οργάνωσε τα «Κρόκια», αγώνες, που εκτιμάται ότι κατατάσσονταν δεύτεροι μετά τους Πανελλήνιους. Τα «Κρόκια» πρώτη φορά έγιναν το 1902 έξω από την τούρκικη πόλη στη γιορτή για τα 100 χρόνια από την ίδρυση του ναού του Αγίου Νικολάου(1802).
Η Φιλάρχαιος Εταιρεία, αφού παρέμεινε αδρανής επί πολλά χρόνια, επαναδραστηριοποιήθηκε την τελευταία δεκαετία υπό την προεδρία του Βίκτορα Κοντονάτσιου.
Πολλά στοιχεία για την ιστορία, την αρχαιολογία, τη λαογραφία της περιοχής αλλά και την οικονομική, πολιτιστική και πνευματική ανάπτυξη περιλαμβάνονται στα πρακτικά του συνεδρίου των Αλμυριώτικων Σπουδών και σε πολλά άλλα συγγράμματα και ενδιαφέρουσες μελέτες.