Δεκέμβριος 2005
άρθρο Γ. Σούρλα

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΩΜΕΝΗ ΕΥΡΩΠΗ

Ιστορικής σημασίας είναι το Διαβαλκανικό Συνέδριο για το ρόλο της Εκκλησίας στην Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση των Βαλκανικών κρατών που ξεκίνησε τις εργασίες του στο Βόλο που συνδιοργάνωσαν η Μητρόπολη Δημητριάδος, το Υπουργείο Εξωτερικών και το Διεθνές Ινστιτούτο Διαβαλκανικής Συνεργασίας «Ρήγας Βελεστινλής».

Η συνάντηση εκπροσώπων των Ορθοδόξων εκκλησιών των Βαλκανικών χωρών παρέχει τη δυνατότητα:
•  Να γίνουν ιστορικές αναδρομές για την Ορθοδοξία στα Βαλκάνια
•  Επισημάνσεις για την κατάσταση που επικρατεί σήμερα και
•  να διερευνηθούν οι δυνατότητες της συμβολής της Ορθοδοξίας στην Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση των Βαλκανικών κρατών

Γνωρίζουμε όλοι μας ότι η Ορθοδοξία ήταν δια μέσω των αιώνων και παραμένει ο ισχυρότερος συνδετικός ιστός, ο ενοποιητικός παράγοντας μεταξύ των Βαλκανικών λαών. Και ακόμα ότι η Ορθοδοξία με τον οικουμενικό της χαρακτήρα επέδρασε καταλυτικά στις φυλετικές, πολιτιστικές εθνικιστικές και άλλες διαφορές στα φλεγόμενα Βαλκάνια.

Η Ορθοδοξία άμβλυνε και απάλειψε σε πολλές περιπτώσεις τις αντιπαραθέσεις και συνέβαλε στη διαμόρφωση κοινού Διαβαλκανικού μετώπου κατά των Τούρκων κατακτητών. Ανέπτυξε το αίσθημα της αδελφοσύνης και της αλληλεγγύης. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο κεφαλή της Ορθοδοξίας ήταν και παραμένει παράγοντας ενότητας παρά την κατά καιρούς δημιουργία αυτονόμων ή αυτοκέφαλων «εθνικών» εκκλησιών, Αρχιεπισκόπων ή Πατριαρχείων. Οι βαλκανικοί λαοί βρέθηκαν και πάλι πολύ κοντά όπως τους πρώτους αιώνες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Η Ορθοδοξία μαζί με τις δημοκρατικές ιδέες του αστικού διαφωτισμού «Ελευθερία-Ισότης- Αδελφοσύνη» ενέπνευσε οραματιστές, προσωπικότητες που διαμόρφωσαν υπερεθνικά σχέδια Βαλκανικής συνεργασίας και πολιτικής ενότητας.

Αυτός όμως που συνέλαβε πρώτος την ιδέα της Διαβαλκανικής Συνεργασίας και της ενιαίας πολιτικής Διοίκησης μιας Παμβαλκανικής Δημοκρατίας είναι ο Ρήγας Βελεστινλής. Ενός ενωμένου Βαλκανικού συνόλου όπου θα εντάσσονταν σε ισότιμη ειρηνική και δημιουργική συμβίωση όλοι οι λαοί της περιοχής. Οι εξελίξεις των τελευταίων ετών στα Βαλκάνια, η κατάρρευση των ολοκληρωτικών καθεστώτων, άνοιξε τον δρόμο του εκδημοκρατισμού και της επανάκτησης του ιστορικού ρόλου της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Η Νοτιανατολική Ευρώπη όμως στην ιστορική της διαδρομή μετά την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού πέρα από τη γεωγραφική ενότητα δεν μπόρεσε να αποτελέσει και μια ενιαία πολιτική και οικονομική οντότητα. Τα διαφορετικά πολιτικά συστήματα και οι διαφορετικοί προσανατολισμοί εξωτερικής πολιτικής των βαλκανικών χωρών καθόρισαν τις σχέσεις τους με τη Δυτική Ευρώπη. Και αυτό συνέβη και μετά το 1951 που ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Κοινότητα για πέντε περίπου δεκαετίες. Στις 4 βαλκανικές χώρες που επιβλήθηκε ο κομμουνισμός υπήρξε ρήξη σχέσεων με την Δυτική και κεντρική Ευρώπη. Έτσι παρατηρείται οι σχέσεις της Βουλγαρίας, Ρουμανίας και Αλβανίας να είναι υποτυπώδεις με την ΕΟΚ. Η Γιουγκοσλαβία που διατηρεί μια ουδέτερη στάση μεταξύ Ανατολής και Δύσης συνεργάζεται με την ΕΟΚ και τον Μάρτιο του 1970 υπογράφει την πρώτη εμπορική συμφωνία.

Η Ορθοδοξία στα Βαλκάνια δεν είναι μόνο η κυρίαρχη πνευματική θρησκευτική δύναμη αλλά και πληθυσμιακή. Το γεγονός ότι από τα 85 εκατ. Κατοίκους των Βαλκανικών Χωρών τα 73 εκατ. είναι Ορθόδοξοι Χριστιανοί δείχνει το μέγεθος της υπεροχής.

Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι τοπικές εκκλησίες είναι πολλές και ποικίλες.
• Είναι ο εθνικισμός που επενεργεί ως διχαστικός παράγοντας και τραυματίζει την οικουμενικότητα της Ορθοδοξίας.
• Είναι τα πενιχρά οικονομικά των τοπικών Εκκλησιών που δεν τους επιτρέπουν να ασκήσουν όπως θα ήθελαν το ποιμενικό τους έργο και ακόμη να στελεχώσουν με επαρκές και κατάλληλο προσωπικό τις Εκκλησίες.
• Είναι απέναντι στην Ορθοδοξία η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία ενώ θα έπρεπε να είναι αρωγός και συμπαραστάτης αναβίωσης της μαρτυρικής Εκκλησίας των Βαλκανίων.
• Είναι ακόμη ο ισλαμισμός, η Τουρκία που βλέπει ότι η Ορθοδοξία είναι το μεγάλο εμπόδιο στα επεκτατικά της σχέδια. Και τώρα που τα ολοκληρωτικά καθεστώτα κατέρρευσαν και η Ορθοδοξία ανασαίνει ελεύθερα, είναι το ανυπέρβλητο εμπόδιο στα σχέδιά τους.

Δυστυχώς αυτή η μεγάλη πνευματική δύναμη που άντεξε τις πιο σκληρές και μακροχρόνιες δοκιμασίες και αποτελεί τη μεγαλύτερη εγγύηση δημιουργικής και ειρηνικής συνύπαρξης των λαών των βαλκανικών χωρών, δεν αξιοποιήθηκε ή ελάχιστα έγινε αυτό, για την ενταξιακή πορεία της προς την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Το Συνέδριο πραγματοποιείται σε μια χρονική περίοδο που ενώ ο δρόμος άνοιξε για την ένταξη των Βαλκανικών χωρών –για ειρηνική επίλυση των διαφορών– και προς τις αδελφές εκκλησίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ελλάδα αναλαμβάνει πρωτοβουλίες όπως πάντα και παρεμβαίνει για τη μη αλλαγή συνόρων στη Νοτιανατολική Ευρώπη και την ένταξη των βαλκανικών χωρών στην Ε.Ε. Στους αγώνες αυτούς πρωταγωνιστεί η Ελλαδική Εκκλησία. Για αυτό οι τοπικές εκκλησίες των Βαλκανικών χωρών είναι οι καλύτεροι εταίροι, οι γνησιότεροι εκφραστές των Ευρωπαϊκών ιδεωδών.

Το πρόσφατα συσταθέν Διεθνές Ινστιτούτο Διαβαλκανικής Συνεργασίας Ρήγας Βελεστινλής, που έχω την τιμή να προεδρεύω θα είναι σταθερά και ανιδιοτελώς κοντά στην Ορθόδοξη Εκκλησία και θα αγωνιστεί στο δρόμο που χάραξε ο Ρήγας για τα Βαλκάνια. Πρόκειται για έναν δύσκολο δρόμο ιδιαίτερα τώρα στους καιρούς που διανύουμε, αλλά το όραμα του Ρήγα για διαβαλκανική συνεννόηση και συνεργασία είναι πάντοτε επίκαιρο, σύγχρονο και ελπιδοφόρο και το επιτάσσουν οι ραγδαίες εξελίξεις στην περιοχή.

• ► επόμ: ► Ο ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΟΥΡΛΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΝΗ ΣΚΟΥΡΑ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΕΛΛΗΝΙΔΑ ΒΟΥΛΕΥΤΗ ΑΠΟ ΤΟ ΒΟΛΟ
• ◄ προηγ: ◄ ΚΟΣΟΒΟ Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ