Στην τελετή που έγινε με τις πρέπουσες τιμές της Πολιτείας και με θρησκευτική κατάνυξη για την τοποθέτηση στο κενοτάφιο των Κωφών της ληκύθου με τα «λείψανα» του Στέφανου Κομμητά από την Πέστη της Ουγγαρίας, όπου ετάφη το 1830, ο Γ. Σούρλας με την ιδιότητα του Επιτίμου Προέδρου του Συλλόγου «Στεφάνου Κομμητά», ανέφερε μεταξύ άλλων:
«Στη γενέθλια γη, στους Κωφούς του Αλμυρού, επέστρεψε μετά από 184 χρόνια ο Στέφανος Κομμητάς.
Ξεχασμένος από την ιστορία, του ταιριάζουν οι στίχοι του Κ.Π. Καβάφη για τον Καισαρίωνα: «...Στην Ιστορία λίγες γραμμές μονάχα βρίσκονται για σένα ...».
Με αφετηρία τη γενέτειρά του, τους Κωφούς του Αλμυρού, με ενδιάμεσους προορισμούς τη Βουδαπέστη, τη Βιέννη και το Μπρασόβ Ρουμανίας και τελευταίο σταθμό την Πέστη της Ουγγαρίας, ο Κομμητάς ακολούθησε την κοινή πορεία των ανήσυχων πνευμάτων της εποχής του, που πέρασαν εκτός συνόρων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, για να διαδώσουν με το έργο τους το ελληνικό πνεύμα.
Ξεκίνησε με τρεις βασικούς στόχους:
1) Να συμβάλλει στην πνευματική αφύπνιση των Ραγιάδων. Ενστερνιζόταν απολύτως τις απόψεις του Ρήγα, ότι πρέπει να προηγηθεί η Παιδεία, η αποτίναξη δηλαδή του πνευματικού ζυγού της δουλείας. Οι έλληνες πρέπει να μάθουν γράμματα, να συνειδητοποιήσουν τι έχασαν και τι τους ανήκει, να διδαχθούν την ιστορία τους και τα δικαιώματα τους. Ο Κομμητάς υπηρέτησε το στόχο αυτό με το πλούσιο συγγραφικό του έργο, παιδαγωγικό, εθνοπλαστικό, εθνεγερτικό που ανήλθε σε 40 τόμους με 13.000 σελίδες, με τις ομιλίες του αλλά και τη διδασκαλία του.
2) Να συμβάλλει στην προετοιμασία για την λειτουργία του νεοελληνικού κράτους. Συμμετείχε ενεργά στον αγώνα για το γλωσσικό ζήτημα και έλαβε μέρος στις διαμάχες μεταξύ κοραϊστών και αντικοραϊστών, που είχαν προσλάβει (υπέρ) εθνικές διαστάσεις. Υπήρξε θιασώτης - υπέρμαχος της αττικής διαλέκτου και σφοδρός πολέμιος των κοραϊστών. Η αλληλογραφία ανάμεσα στον Κομμητά και τον Κοραή δεν αποτελεί μόνο την καλύτερη σωζόμενη μαρτυρία για τη γλωσσική διαμάχη, αλλά ταυτόχρονα αναδεικνύει τη σπουδαιότητα της φυσιογνωμίας του Κομμητά, τις θέσεις του οποίου ελάμβανε σοβαρά και υπολόγιζε τη δύναμη του, ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του νεοελληνικού Διαφωτισμού, ο Αδ. Κοραής.
Κατά τον εύστοχο χαρακτηρισμό του πατριάρχη των μελετητών του νεοελληνικού Διαφωτισμού Κ.Θ. Δημαρά, ο Κομμητάς υπήρξε «η συνεπέστερη συντηρητική διδακτική μορφή της εποχής του».
3) Η συμβολή του στον επαναστατικό αγώνα. Ο Κομμητάς μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και ανέπτυξε έντονη δράση συμβάλλοντας σημαντικά στην επιτυχία του απελευθερωτικού κινήματος του 1821. Επέδειξε ένθερμο ζήλο, πίστη και αφοσίωση και γρήγορα του αποδόθηκαν και οι επτά βαθμοί της ιεραρχίας της Φιλικής Εταιρίας. Τόσο η Εφορία του Βουκουρεστίου, στην οποία ο Κομμητάς αναδείχτηκε ένα εκ των πέντε μελών, όσο και του Ιασίου, συνέβαλαν καθοριστικά στην έκβαση του αγώνα».
Κλείνοντας ο κ. Σούρλας, είπε: «Ο Κομμητάς έκανε το χρέος του προς την πατρίδα. Αυτό που επιβάλλεται είναι να διδαχθούμε από την προσφορά του και τους αγώνες του, να ανταποκριθούμε στις θυσίες και τις προσδοκίες των σπουδαίων που αποφάσισαν να ελευθερώσουν την πατρίδα, να αντιληφθούμε και εμείς ότι πρέπει να υποτάσσουμε το ατομικό συμφέρον στο συλλογικό».